Ενδιαφέρουσες απόψεις από την Αναπτυξιακή Ψυχολόγο

κ. Μιρέλλα Παπαιωσήφ.

Με αφορμή τις νέες και μοναδικές συνθήκες στις οποίες όλοι κολυμπάμε, αποφάσισα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις που έντυσα με τα μείγμα των ανακλαστικών μου ως άνθρωπος και επαγγελματίας ψυχικής υγείας. Ελπίζω να είναι βοηθητικές ή έστω αφορμή αναστοχασμού.

1. Διευρύνετε τις προοπτικές της εκπαίδευσης.

Τα σχολεία είναι ένα περιβάλλον εκπαίδευσης που θέτει σε προτεραιότητα την ακαδημαϊκή εξέλιξη. Το σπίτι ως περιβάλλον μάθησης είναι διαφορετικό, μιας και εδώ η κοινωνική και πολιτισμική μάθηση μπορούν να είναι οι προτεραιότητες. Η κοινωνική μάθηση θα μπορούσε στο σπίτι να είναι πλουσιότερη και περισσότερο νοηματοδοτημένη στη σύγχρονη κοινωνία , και μας δίνεται τώρα η ευκαιρία να δουλέψουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Να κάνουν οι γονείς πράγματα μαζί με τα παιδιά και να κάνουν και πράγματα που τα παιδιά απολαμβάνουν. Την ανάγνωση βιβλίων, τις κατασκευές, να παίζουν παιχνίδια και να προετοιμάζουν γεύματα. Σε όλα αυτά προτάσσεται και εμπεριέχεται η μάθηση.

2. Κάτι που στο σχολείο λειτουργεί , μπορεί στο σπίτι να μη λειτουργεί και αυτό είναι φυσιολογικό.

 Στο σχολείο, το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που το παιδί να συμμορφώνεται. Υπάρχουν ελάχιστοι διασπαστικοί παράγοντες οι οποίοι ελέγχονται από τον εκπαιδευτικό και τα παιδιά δε ένα σύνολο τάξης, χάνουν την παντοδυναμία τους. Σε ένα σπίτι που λειτουργεί μέσα σε μια καθημερινότητα, οι διασπαστικοί παράγοντες είναι άπειροι και τα παιδιά έχουν σίγουρα μεγαλύτερη δύναμη επιβολής. Μπορούν πιο εύκολα να πουν «όχι», «δεν το κάνω». Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η προσπάθεια να δημιουργήσω σχολικό πλαίσιο στο σπίτι μπορεί να χαρακτηρίζεται από μεγάλες προστριβές μεταξύ του γονιού και του παιδιού. Μπορεί να είναι πιο δόκιμο σε βάθος χρόνου, να ανακαλύψουμε εκείνα τα πράγματα που το παιδί αρέσκεται να μαθαίνει και να ανακαλύπτει , παρά να τσακώνομαι μαζί του για τα φύλλα εργασίας.

3. Πολλά από αυτά που συμβαίνουν στο σχολείο, δεν αφορούν απαραίτητα το γνωστικό αντικείμενο.

Όταν ως εκπαιδευτικός καλείσαι να διαχειριστείς 20 και 25 παιδιά, θα πρέπει να μη διαπραγματεύεσαι την τήρηση των ορίων και των κανόνων για να μπορέσουν να συνυπάρξουν. Διαφορετικά επέρχεται το χάος. Στο σπίτι, δεν σου ζητά κανείς και δε χρειάζεται να αναπαράγεις τις συνθήκες του σχολείου. Το παιδί μπορεί να ψάξει να βρει μόνο του πληροφορίες ( με τη χρήση της τεχνολογίας). Μπορεί να σηκωθεί και να τρέξει μέσα στο σπίτι για 2-3 λεπτά προκειμένου να κάνει ένα διάλειμμα ή να αποφορτιστεί. Μπορεί να ξαπλώσει για λίγο στο κρεββάτι του ή να κρυφτεί κάτω από το τραπέζι. Το να συνομιλείς με το παιδί είναι μια πάρα πολύ πλούσια πηγή μάθησης, όπως ακριβώς είναι και το παιχνίδι.

4. Η μάθηση είναι πολύ πιο αποδοτική όταν εκείνος που μαθαίνει ενδιαφέρεται για το γνωστικό αντικείμενο.

Το γεγονός αυτό γίνεται ξεκάθαρο , σε ένα πλαίσιο εκτός του σχολείου. Οι γονείς πολύ γρήγορα μαθαίνουν ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος, όπως και κανένα όφελος στο να προσπαθείς  όταν το παιδί έχει χάσει στο ενδιαφέρον του. Το να προσπαθεί να πείσεις ένα παιδί που βαριέται να μάθει, είναι σα να προσπαθείς να βάλεις νερό σε ένα σουρωτήρι. Ακόμη και αν σε κατάσταση πίεσης, δείχνει ότι μαθαίνει, τίποτα δεν εντυπώνεται.

5. Όταν σε ένα παιδί χρησιμοποιώ τους ενισχυτές του για κίνητρο όλα κυλούν ομαλά.

 Η ενεργοποίηση εσωτερικών κινήτρων ( το να πιστεύω στις δυνάμεις μου και όχι στην τύχη), θέτει σε απόλυτη προτεραιότητα την ενίσχυση της αυτονομίας. Ένα παιδί αυτόνομο , είναι ένα παιδί που πιστεύει στις δικές του δυνάμεις και άρα θα προσπαθήσει να πετύχει. Αυτός ο στόχος, πρωταρχικής σημασίας, είναι και ο καλύτερος στόχος που μπορεί η οικογένεια να θέσει στο διάστημα αυτό που της δόθηκε μέσα στις συνθήκες. Ένας τρόπος είναι να δώσω στο παιδί επιλογές για όσα το αφορούν ( την επιλογή του χώρου διαβάσματος, την επιλογή του εβδομαδιαίου προγράμματος μαγειρέματος, την επιλογή στη διακόσμηση του δωματίου του, των ρούχων του κ.α.). Πολύ σημαντική είναι η θετική ανατροφοδότηση σε μια συνθήκη που το παιδί τα καταφέρνει. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά , τώρα, μέσα σε αυτό το πλαίσιο πολύ περιορισμένων επιλογών που έχουν τα παιδιά, θα πρέπει να βρίσκουμε τον τρόπο να τους δίνουμε επιλογές. Οι επιλογές αυτές του δημιουργούν το αίσθημα του ελέγχου και τη μείωση του στρες. Αν σε μια άσκηση για παράδειγμα δεν τα καταφέρουν, έχοντας καλλιεργήσει το αίσθημα της αυτονομίας και της επάρκειας, θα προσπαθήσουν ξανά, ξέροντας ότι από εκείνα εξαρτάται η επιτυγχία.
Βάλτε προτεραιότητα τη σχέση σας μαζί τους, αυτό θα μείνει σε βάθος χρόνου και όχι τα φύλλα εργασίας.

6. H αντίσταση και η άρνηση, μπορεί να είναι σημάδια άγχους

 Πολλά παιδιά λένε όχι σθεναρά αυτή την περίοδο στα αιτήματα των γονιών. Να μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στη μέση της πιο αβέβαιης και στρεσογόνας περιόδου παγκοσμίως. Πολλά παιδιά βρίσκονται σε υπερδιέγερση και το εκδηλώνουν αυτό με θυμό και αντίδραση. Εάν ο γονιός απαντήσει με τον ίδιο τρόπο τότε αυξάνει το επίπεδο του άγχους στο παιδί άρα και της άρνησης. Βοηθήστε τα παιδιά στη διαχείριση του άγχους τους, δίνοντάς τους χώρο να συζητήσουν τα συναισθήματά τους, εμπλέξτε τα σε σωματική άσκηση που πολλαπλασιάζει το αίσθημα ευεξίας, δώστε τους αισθητηριακά ερεθίσματα μέσω της αφής ή της οσμής, βάλτε μουσική και χορέψτε. Αν σας πουν όχι κάντε το εσείς, ως πρότυπα,  και μια μέρα θα εμπλακούν και εκείνα.

7. Τα παιδιά δε θα μείνουν πίσω αν χάσουνε μερικά μαθήματα.

Μην προβληματίζεστε με το αν τα παιδιά θα μείνουν πίσω στην ύλη ή θα χάσουν τη σειρά της ακαδημαϊκής τους συνέχειας. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά, ακόμη και αν ένα διάστημα υστερούν στα μαθήματα , μπορούν πολύ γρήγορα να επανέλθουν στα επιθυμητά επίπεδα όταν έχουν τα σωστά κίνητρα. Είναι πολύ πιο σημαντικό να βρούμε τρόπους σε αυτή την περίοδο να νιώσουν ασφάλεια και να είναι ευτυχισμένα. Η τωρινή τους άρνηση δε σημαίνει παραίτηση από την ακαδημαϊκή προσπάθεια εν γένει, ούτε δημιουργεί άσχημες συνθήκες για τη συνέχεια, αλλά περισσότερο αντικατοπτρίζει και τη δική τους προσπάθεια να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.

8. Βάλτε σε προτεραιότητα το «συνδέεσαι»

Στην παρούσα περίοδο αυτό μπορεί να γίνει μέσω διαδικτυακών καναλιών επικοινωνίας, που επίσης μπορεί να χρειαστούν ένα διάστημα για να καταλάβουν τους όρους της επικοινωνίας. Η επαφή όμως με συγγενικά και φιλικά πρόσωπα, τους δίνει μια αίσθηση κανονικότητας και μια βεβαιότητα ότι οι σχέσεις δεν έπαψαν αλλά άλλαξαν λίγο μορφή.
               9. Διαχείριση κρίσεων, ένα μάθημα για το μέλλον
 Τα παιδιά όπως και εμείς θα θυμόμαστε αυτή την περίοδο για πάντα. Αν κάτι έχουμε πρωταρχικά να μάθουμε από τις τωρινές συνθήκες είναι οι τρόποι διαχείρισης μια κρίσης και να επαναδιαπραγματευθούμε τις προτεραιότητες μας. Το να προστατεύσουμε τις σχέσεις μας και την ψυχική μας υγεία είναι σίγουρα στην κορυφή της πυραμίδας και είναι και το μέσο για διευρύνουμε τους δυνατότητες μάθησής μας σε όλα τα επίπεδα.
                  10. Σπίτι και όχι σχολείο, γονιός και όχι εκπαιδευτικός
Τέλος να θυμάστε ότι πριν, τώρα όπως και μετά το τέλος αυτής της περιόδου , το σπίτι των παιδιών θα πρέπει πάλι να είναι ο χώρος ασφάλειας και ηρεμίας τους, εκεί που αποφορτίζονται και αυτό δεν πρέπει να το διακυβευθεί μέσα από καμία αλλαγή. Αυτό που μας ζητάνε τώρα οι συνθήκες είναι εμείς ως γονείς,  να γίνουμε για ένα διάστημα, αρωγοί και αγωγοί της πρόσβασής των παιδιών στη πληροφορία που στέλνετε από τον εκπαιδευτικού και όχι να τον υποκαταστήσουμε τον στο ρόλο του , αλλά και πόσο μάλλον να φτιάξουμε ένα μικρό σχολείο μέσα στο σπίτι.
Το διάστημα που διανύουμε είναι σίγουρα απαιτητικό και μάλιστα διπλά απαιτητικό αν σκεφτεί κανείς το πόσο απροετοίμαστοι είμασταν για αυτή τη συνθήκη. Ας το χρησιμοποιήσουμε σαν μια ευκαιρία να διευρύνουμε τις εναλλακτικές μας. Να είμαστε όλοι καλά, ασφαλείς και σωματικά και ψυχικά υγιείς, αυτή είναι η ευχή μου.
Παπαϊωσήφ Μιρέλλα
Αναπτυξιακή Ψυχολόγος, Msc